De huidige uitzonderlijke situatie als gevolg van de coronacrisis vraagt aandacht voor gebeurtenissen na balansdatum en continuïteit. Maar deze situatie brengt ook grotere en andere frauderisico’s met zich mee dan normaal. We zetten drie mogelijke frauderisico’s als gevolg van de coronacrisis op een rij. Aansluitend geven we je drie tips hoe je met deze risico’s kunt omgaan bij de uitvoering van je werkzaamheden.
Risico 1: verslaggevingsfraude
Het management van veel bedrijven en instellingen ervaart druk om te kunnen voldoen aan de criteria voor een aflospauze van de bank. Daardoor laat zij mogelijk belangrijke toelichtingen over de gevolgen van de coronacrisis weg en/of manipuleert zij cijfers. Deze tendens zal naar verwachting nog sterker zijn bij de tussentijdse cijfers 2020.
Ook kan er een stimulans zijn om ten onrechte of overmatig gebruik te maken van de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkbehoud. De overheid biedt een tegemoetkoming in de loonkosten aan. De hoogte daarvan is afhankelijk van de terugval in omzet, die achteraf wordt vastgesteld. De drempel om in aanmerking te komen voor de regeling is een verwachte omzetdaling van 20%. Ondernemingen met een verwachte omzetdaling die lager is dan 20% kunnen geneigd zijn om bewust een aanvraag in te dienen op basis van te pessimistische cijfers.
Een ander risico is dat ondernemingen een stimulans kunnen hebben om fictieve medewerkers op de loonlijst te plaatsen om zo in aanmerking te komen voor een hogere tegemoetkoming. Zij maken dus van de nood(wet) een (on)deugd.
Risico 2: corruptie
Doordat landen hun grenzen sluiten en economieën op slot gaan, is er minder wereldhandel. Wereldwijd is er nu bijvoorbeeld een tekort aan mondkapjes en beademingsapparatuur. Hoe komt de zorgsector nu toch aan mondkapjes zonder daarvoor een woekerprijs te moeten betalen?
Hetzelfde geldt voor andere schaarse goederen. Zodra de crisis voorbij is, zullen de goederenstromen weer op gang komen. Wie krijgt dan als eerste zijn voorraad weer aangevuld? Welke beloften, voordelen of giften worden aangeboden om de eerste leveringen veilig te stellen? Steekpenningen, kick-backs, belangenverstrengeling en verboden prijsafspraken liggen hier op de loer!
Risico 3: ontvreemden van activa
Er is meer gelegenheid voor het ontvreemden van activa dan normaal gesproken het geval zou zijn. Functievermenging kan ontstaan doordat medewerkers uitvallen en de overgebleven collega’s hun taken tijdelijk, deels of niet kunnen waarnemen. Als veel mensen thuis werken ontbreken ook oogtoezicht en sociale controle. Wie bewaakt nu bijvoorbeeld de voorraad wc-rollen op kantoor?
Tot zover de voorbeelden van frauderisico’s die kunnen ontstaan als gevolg van de coronacrisis. Wat kun je hieraan doen bij de uitvoering van je werkzaamheden?
We geven je drie tips.
Tip 1: denk als een fraudeur
We weten allemaal dat bij frauderisico’s druk, gelegenheid en rechtvaardiging een rol spelen; de ‘fraudedriehoek’. Maar om tot fraude te komen moet de fraudeur drie stappen zetten, namelijk het uitvoeren van de daad, het verhullen van de daad én het omzetten van de verkregen buit voor persoonlijk gewin. Dit worden ook wel de drie elementen van fraude genoemd.
Hoe zou jij een van de voorbeelden van fraude plegen én verhullen? Door te denken als een fraudeur weet je beter waaraan je fraude kunt herkennen. Fraudeurs zijn zeer creatief, dus jij als accountant moet dat ook zijn. Denk dus ‘out of the box’ en consulteer eventueel een forensisch expert.
Tip 2: PKI ten top
Je moet in de huidige situatie nóg professioneel-kritischer zijn dan normaal. Update de frauderisico-analyse en bepaal de impact op de controle. Negeer ook het kleinste signaal niet.
Tip 3: let ook op ‘laagrisico’-posten
Bespreek en evalueer hoe het management omgaat met de situatie die is ontstaan door de coronacrisis. Wat zijn nu de key performance-indicatoren? Op welke informatie wordt het management beoordeeld en beloond? De daarmee samenhangende jaarrekeningposten zijn het meest vatbaar voor beïnvloeding door het management.
Maar: houd er ook rekening mee dat het management als een schaker kan denken en verwacht dat jij meer aandacht gaat besteden aan deze posten. Zij zullen daarom misschien frauduleuze transacties verhullen in de ‘laagrisico’-posten. Bedenk dan ook altijd een passende aanpak voor alle posten van de jaarrekening die vatbaar zijn voor manipulatie!