We horen geregeld in het nieuws over witwaspraktijken of dat de risico’s van witwassen in bepaalde sectoren toe- of afgenomen zijn. Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum van de overheid heeft recent weer de National Risk Assessment (hierna: NRA) uitgebracht, een onderzoek naar witwaspraktijken in Nederland. In dit onderzoek zijn de grootste witwasdreigingen met bijbehorende kwetsbaarheden en de effecten ervan gepresenteerd. In dit blog gaan we in op de uitkomsten van dit onderzoek en geven we je aan wat jij als accountant in je poortwachtersrol kunt doen.

Wat is witwassen?

Bij witwassen kunnen een juridische (volgens het Wetboek van Strafrecht) en een economische benadering worden onderscheiden. De juridische omschrijving van witwassen is het verbergen en/of een schijnbare legale status geven aan geld of goederen die afkomstig zijn uit een misdrijf, zodat het besteed en geïnvesteerd kan worden in de bovenwereld. Bij de economische benadering gaat het om de wijze waarop geld met een criminele oorsprong in het legale circuit wordt gebracht waarbij de (criminele) oorsprong van dat geld wordt verhuld.

Wat maakt Nederland kwetsbaar voor witwassen?

Het genoemde onderzoek komt met een overzicht van 18 witwasdreigingen voor Nederland en de belangrijkste risico’s daarvan. Daarbij is als eerste stap in kaart gebracht welke elementen ervoor zorgen dat Nederland kwetsbaar is voor witwassen. Het onderzoek noemt 6 elementen:

  1. Geografische en demografische kenmerken

De EU landen aangevuld met Liechtenstein, Noorwegen en IJsland maken onderdeel uit van de Europese Economische Ruimte, ofwel de ‘EER’. De kwetsbaarheid zit in het vrij verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal tussen de EER-landen. Dit maakt verhulling van een criminele oorsprong van vermogen mogelijk.

  • Sociaal-culturele kenmerken

We hebben een cultuur van tolerantie, waarbij vooral de tolerantie ten opzichte van (soft)drugs kan bijdragen aan het optreden van drugscriminaliteit en witwaspraktijken. Ons poldermodel waarin wordt samengewerkt en gezocht naar consensus en compromissen, resulteert in veel witwaspreventie-initiatieven en maakt Nederland juist weer meer weerbaar tegen witwaspraktijken.

  • Economische kenmerken

Nederland heeft een open, op handel gerichte economie, een grote en internationaal georiënteerde financiële sector en een fiscale aantrekkelijkheid voor grote buitenlandse ondernemingen. Dat maakt Nederland interessant voor criminelen om illegaal verkregen geld wit te wassen. Ook kenmerkt Nederland zich – in vergelijking met andere Europese landen – door relatief weinig contante betalingen en een hoge mate van digitalisering. Hierdoor zullen criminelen vaker digitale witwasmethoden gebruiken.

  • Infrastructureel

We hebben enkele van de grootste luchthavens en havens ter wereld. Deze toegangshavens kunnen worden gebruikt bij de import en export van illegale goederen en gelden. Ook de brede beschikbaarheid van het internet gaat gepaard met een gestegen slachtofferschap van online criminaliteit.

  • Criminologisch

Nederland kent een breed palet aan misdrijven, waarvan een deel vooraf kan gaan aan witwassen. Het gaat om vermogensmisdrijven (waaronder vormen van fraude maar ook diefstal/verduistering en inbraak), drugsmisdrijven, vuurwapenmisdrijven, misdrijven met betrekking tot mensenhandel en mensensmokkel, corruptie en cybercriminaliteit.

De 18 grootste witwasdreigingen

Het NRA heeft de grootste witwasdreigingen weergegeven in een infographic. We lichten twee van deze geformuleerde witwasdreigingen verder toe:

Witwassen via crimineel ondergronds bankieren of hawala-bankieren

Ondergronds bankieren is een informeel betalingssysteem, buiten de reguliere financiële dienstverlening om, waarop geen toezicht plaatsvindt. Hawala-bankieren is een netwerk van bankiers waardoor ingelegd geld aan de ene kant van de wereld aan de andere kant van de wereld uitbetaald kan worden. Het geld wordt onderling door de bankiers verrekend.

Witwassen via laagdrempelige mogelijkheden om een buitenlandse bankrekening te openen

Het NRA zegt hierover dat criminelen vanuit Nederland via buitenlandse bankrekeningen misbruik maken van het bancaire stelsel. Het gaat om bankrekeningen van banken die – omdat ze gevestigd zijn in het buitenland – een buitenlandse IBAN en bankvergunning hebben en daarmee niet onder de reikwijdte van de Wwft en DNB-toezicht vallen maar wel vanuit het buitenland bancaire diensten aan Nederlandse burgers en/of bedrijven verlenen.

Wat kun jij als accountant doen?

We hebben als accountant volgens de Wwft een poortwachtersrol bij het detecteren van ongebruikelijke transacties. We handelen immers altijd in het algemeen belang. We geven je 3 tips:

Tip 1: Zorg ervoor dat alle collega’s binnen je organisatie kritisch zijn op signalen van witwassen

Met name de jongste assistenten zien de basisdocumenten bij ondernemingen. En de receptioniste ontvangt ondernemers op kantoor. Ook zij moeten kritisch zijn op witwaspraktijken.

Tip 2: Help elkaar door te melden

Je moet een vermoeden van een ongebruikelijke transactie melden bij de FIU. We doen dat overigens best goed want volgens het NRA-rapport melden accountants de meeste ongebruikelijke transacties van alle professionele dienstverleners

Tip 3: Deel casuïstiek met elkaar

In het NRA-onderzoek maar bijvoorbeeld ook in de NBA-handreiking 1124 over de Wwft en op de website van FIU Nederland staan allerlei casuïstieken opgenomen van witwaspraktijken en ongebruikelijke transacties. Deel in een vaktechnisch overleg dergelijke voorbeelden met elkaar.

Investeer in kennis van je klant en zijn omgeving, én kijk vooruit. Door bewustwording van de mogelijke witwasrisico’s kun je als accountant je rol als poortwachter nog beter invullen!

Meer weten?

Wil je meer weten over de Wwft en ongebruikelijke transacties? Kriton heeft verschillende programma’s op maat over het thema Wwft, witwassen en/of fraude. Neem contact met ons op via info@kriton.nl.