Waar accountants en auditors in beginsel gericht zijn op data in de vorm van cijfers, gaat het bij duurzaamheidsrapportages voor een groot deel van de data juist om tekst. Niet alleen is de materie nieuw, maar dus ook de grotere aandacht voor tekstuele rapportageverplichtingen over niet alleen financiële, maar juist ook over niet-financiële onderwerpen. In dit blog willen we je helpen om je meer te wapenen tegen de (marketing)taal die ondernemingen gebruiken om zich op het vlak van duurzaamheid beter voor te doen dan ze daadwerkelijk zijn. Hoe eerlijk zijn duurzaamheidsclaims?

Een voorbeeld

Kijk maar eens naar de volgende twee omschrijvingen, die eigenlijk op hetzelfde neerkomen:

  1. Klimaatverandering
  2. Opwarming van de aarde

Als je de eerste term leest, kun je alleen al door de woorden denken dat het ‘gewoon’ een verandering is en dat wij als bewoners van deze planeet hier toch geen invloed op hebben. “Vroeger hadden we ook ijstijdvakken en dat hebben we als mensen toch ook overleefd?” Bij de tweede term kunnen we dit sneller op onszelf betrekken, door te denken aan onze eigen invloed hierop. De opwarming (maar ook de afkoeling) van de aarde komt niet alleen door de mens, maar 97% van de klimaatwetenschappers zijn het erover eens dat de mens hierop een grote invloed heeft. Dat wij als mensen zelf invloed hebben op de opwarming van de aarde is confronterend en een minder fijne boodschap. Mede daarom lees je in de media meer over klimaatverandering dan over de opwarming van de aarde.

Nu je al iets bewuster bent van de gevolgen van taalmanipulatie, willen we je graag meenemen naar informatie vanuit de AFM en ACM over duurzaamheidsclaims. Accountants hoeven (gelukkig) geen assurance te verstrekken bij duurzaamheidsclaims in reclames of op bedrijfswebsites. Echter in de duurzaamheidsverslagen zijn straks ook duurzaamheidsclaims opgenomen en daar hebben we wel een toetsende rol. Door meer bewustzijn over de manieren waarop ondernemingen met taal kunnen manipuleren word je hier als accountant meer alert op.

Wat zegt de AFM over duurzaamheidsclaims?

In oktober 2023 is de leidraad Duurzaamheidsclaims van de AFM verschenen. De leidraad geeft handvatten voor het maken van duurzaamheidsclaims aan de hand van drie uitgangspunten:

  1. Juist, representatief en actueel
  2. Concreet en goed onderbouwd
  3. Begrijpelijk, passend en vindbaar

In de leidraad worden diverse good en bad practices aangehaald. Als bad practice bij uitgangspunt 1 wordt gesproken over een marktpartij die groot op de hoofdpagina van haar website een afbeelding van een regenwoud heeft geplaatst. Tegelijkertijd blijkt dat deze marktpartij relatief veel belegt in palmolie en ondernemingen die regenwouden kappen voor de productie. In dit geval komt de (suggestie van) de visuele claim niet overeen met de daadwerkelijke impact van de marktpartij op regenwouden.

Tip: Wees als accountant niet alleen kritisch op getallen en teksten, maar kijk ook naar de wijze waarop grafieken, tabellen en afbeeldingen worden gebruikt in het duurzaamheidsverslag.

Wat zegt de ACM over duurzaamheidsclaims?

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) heeft in juni 2023 een leidraad ter beschikking gesteld met dezelfde titel als de AFM. Zij beschrijven hierin vijf vuistregels waar bedrijven zich volgens de ACM aan moeten houden:

  1. Gebruik juiste, duidelijke, specifieke en volledige duurzaamheidsclaims
  2. Onderbouw duurzaamheidsclaims met feiten en houd ze actueel
  3. Vergelijkingen met andere producten, diensten of bedrijven moeten eerlijk zijn
  4. Wees eerlijk en concreet over de duurzaamheidinspanningen van het bedrijf
  5. Zorg dat visuele claims en keurmerken behulpzaam zijn voor consumenten en niet verwarrend

Bij vuistregel 1 geeft de ACM het volgende voorbeeld: de claim ‘100% gerecycleerd materiaal’ op een doos met wit papier is dubbelzinnig omdat niet duidelijk is of de claim betrekking heeft op de doos of op het papier. Om verwarring te voorkomen moet de claim als volgt worden geformuleerd: ‘deze doos bestaat voor 100% uit gerecycleerd materiaal’. Denk hierbij ook aan de uitspraak ‘wij hebben een duurzame kledinglijn’. Dit kan betrekking hebben op het materiaal, maar nog niet op de productie of arbeid.

De ACM heeft bij vuistregel 2 een voorbeeld opgenomen over verpakkingen en dat een bedrijf claimt dat ze ‘minder afval creëren dan die van de nationale marktleider’. Het bedrijf heeft deze verpakkingen enkele jaren geleden op de markt gebracht en de claim toen onderbouwd door de relatieve afvalbijdrage van de twee verpakkingen te berekenen. Het bedrijf moet kunnen aantonen dat de vergelijking nog steeds juist is.

Bij de hiervoor genoemde voorbeelden kun je je voorstellen dat dergelijke teksten ook in het duurzaamheidsverslag komen te staan, want naast de verplichte KPI’s, moeten ook toelichtingen opgenomen worden over de ambities en de bijsturende maatregelen.

Als accountant of auditor, die betrokken is (of wordt) bij het opstellen van, controleren van en/of adviseren over duurzaamheidsinformatie ontkom je niet aan het bewust, of soms onbewust mooier voordoen van de werkelijkheid door ondernemingen. Pak bij je werkzaamheden rondom duurzaamheidsinformatie dit blog er nog een keer bij en maak gebruik van de genoemde uitgangspunten van de AFM en de vuistregels van de ACM.

Meer weten?

Wil je als accountant of auditor leren hoe je omgaat met signalen van ESG-fraude en greenwashing en wil je leren om dit eerder te herkennen? Schrijf je dan in voor onze training ESG-fraude en greenwashing.